Film
Kapitan Ameryka: Nowy wspaniały świat – Duch wprawdzie ochoczy, ale ciało słabe
Wit Salamończyk - 15 lutego, 2025Marvel po raz kolejny próbuje odkupić swoje winy i zadośćuczynić wyrządzone szkody. Tym razem jakby zaczyna sobie uświadamiać swoje złe postępowanie. I chyba zrobił krok w dobrym kierunku. Oglądając film Kapitan Ameryka: Nowy wspaniały świat – doszedłem do wniosku że Marvel wybrał drogę umartwienia, ascezy i uświadomienia sobie swojej nędzy.
I to jest dobra droga, bo jak mówi Pismo:
Lecz ten rodzaj nie wychodzi inaczej, jak tylko przez modlitwę i post.
(Uproszczona Biblia Gdańska – UBG)
* * *
Przy poprzedniej produkcji Marvela „Deadpool i Wolverine” – próbowałem przekonać czytelników, że jest to dramatyczna próba podniesienia się z kryzysu. Twórcy uciekają się (albo udają ze uciekają się) do metafizyki. Deadpoola obwołują Mesjaszem, Wolverine’a wskrzeszają z martwych i jednocześnie każą mu reinkarnować się w cały autobus różnorodnych bytów. Jednocześnie dokonywali jakieś ekspiatyczne (i ekstatyczne) tańce podobne tym w czarnoskórych baptystycznych kościołach.
Efekt był żałosny i chyba przeciwskuteczny. Ale przynajmniej wszyscy widzieli czarno na białym, że coś jest nie tak. I że kryzys jest naprawdę głęboki.
„Kapitan Ameryka: Nowy Wspaniały świat” – poszedł inną drogą. Twórcy upokorzyli się. Nie zaprzeczają swojej nędzy. Poddali się ascezie i umartwieniu. Mówiąc współczesnym językiem – bardziej lub mniej świadomie poszli drogą minimalizmu.
Postaram się ten ich minimalizm choć trochę uszanować, wczuć się. I w miarę ascetycznie i w żołnierskich słowach (w końcu Kapitan Ameryka to żołnierz) – opisać na czym ta droga upokorzenia polega.
* * *
Wielce pomnożę twoje cierpienia i twoje poczęcia, w bólu będziesz rodzić dzieci. (UBG)
1. Przez ostatnie miesiące (żeby nie powiedzieć lata) dowiadywałem się że nowy Kapitan Ameryka rodzi się w bólach. Twórcy mieli nieustannie zmieniać koncepcję, kasować nakręcony materiał, majstrować przy scenariuszu. Prawdę powiedziawszy intrygowało mnie to coraz mocniej – bo jedne z najlepszych filmów powstawały w tak zwanym „piekle produkcyjnym”. Zwłaszcza jeżeli chodzi o kino wojenne. Jeden z moich ulubionych arcydzieł „Złoto dla zuchwałych” przekroczył kilkukrotnie budżet (piszę z pamięci) i zmieniał reżyserów. Podobnie reżyser „Czasu apokalipsy” męczył się dosłownie ze wszystkim, od pogody, wynajmu helikopterów po pijaństwo protagonisty Martina Sheena oraz fochy i niedyspozycję wielkiego gwiazdora Marlona Brando. Cóż więc mogło się nie udać.
* * *
Słuchaj tego teraz, ludu głupi i bezrozumny, wy, którzy macie oczy, a nie widzicie, którzy macie uszy, a nie słyszycie (UBG).
2. Jeżeli już o plotkach z produkcji mowa – to ostatnią z wiadomości było to że w ostatnim momencie wycięto z filmu pół godziny materiału. Byłem osobiście przekonany że chodzi tutaj o jakieś szarpanie się z lewicową ideologią, na przykład po wyborach w Stanach i przemeblowaniu amerykańskiej sceny. Po „sukcesie” z zamierzenia neofeministycznego „Marvels”, po „czarnoskóro-szowinistycznych” wątkach „Czarnej Pantery” – spodziewałem się jakiegoś manifestu pokroju filmu „Civil War” (nie chodzi o film Marvela tylko o współczesny film o wojnie domowej w USA). W końcu nawet jak się nie lubi lewicy – to w trakcie powstania filmu na świecie i w samej Ameryce miała miejsce masa wydarzeń, rodem z serii „Kapitan Ameryka”.
Proszę bardzo:
Szturm na Kapitol.
Geopolityczne starcie z Chinami i Rosją.
Cyberszpiegostwo w klimacie TikToka.
Rewolucja AI która zmienia oblicza wojen.
Prezydent z demencją.
Proxy wars „w” Ukrainie czy „na” Izraelu.
Wojny Dronów.
Wybuchające Pagery.
Nieudany zamach na (byłego i przyszłego) prezydenta.
Próby wsadzenia tegoż do więzienia pod zarzutami których nie rozumie żaden przeciętny (ani nieprzeciętny) Amerykanin.
Dantejskie sceny kryzysu migracyjnego.
A po dojściu do władzy Trumpa doszły „tarcia” o Grenlandię czy Kanał Panamski
oraz deklaracja podróży na Marsa.
Czy obietnica ujawnienia dokumentów o zamachu na Kennedy’ego
czy kosmitach z Rosewell.
Czy nawet płonące Los Angeles.
Każde z tych zdarzeń pojedynczo, kiedy przymkniemy oczy, podsuwa nam gotowe sceny do kolejnego filmu w klimacie Kapitana Ameryki. Czyli wielkoświatowa polityka i conspiracy theories. Ot chociażby wyobraźcie sobie superbohatera próbującego ocalić zderzające się kontenerowce w Kanale Panamskim, albo walczącego z bojownikami Hezbollahu w wąskich uliczkach bombardowanej Gazy.
Przyznaję że trochę mnie poniosło w trakcie powyższej wyliczanki – i od tematów typowo „lewicowych” (feminizm, tożsamość płciowa, woke, antyrasizm, queer w straży pożarnej, wypłacanie zasiłków bezdomnym i narkomanom, zielony ład) – szybko przeszedłem do spraw „apolitycznych” – do „zwykłej” wojennej, geopolitycznej układanki, gdzie zacierają się granice pomiędzy „postępowym Hollywoodem” a „normalną” polityką.
I bardzo możliwe że taką ścieżką poszli twórcy Kapitana Ameryki. Najpierw chcieli coś napisać w stylu woke. Ale im bardziej zaglądali do tego woke, tym bardziej ich tam nie było, bo lądowali myślami gdzieś na Pacyfiku.
* * *
A nadzieja, którą się widzi, nie jest nadzieją, bo jakże ktoś może spodziewać się tego , co widzi? (UBG)
3. Wydaje mi się, że to jest zasadniczo potęga Marvel Cinematic Univwerse. Każda seria ma swoją poetykę. Humorystyczni Strażnicy Galaktyki. Heist movie AntMan. Postmodernistyczny Deadpool. I tak dalej. Kapitan Ameryka ma swoją dobrze wyrobioną markę dotyczącą rozważań nad patriotyzmem, nad mechanizmami władzy, starciami potęg. I bardzo źle jest, jak te poetyki za bardzo się mieszają. Kapitan Ameryka: Civil War był może i udany ale za bardzo wymieszany ze światem Avengers oraz Czarnej Pantery i Spidermana (zabrakło chyba tylko X-Menów).
Tutaj spotykamy się z ewidentnym samoograniczeniem. Nie pojawia się żaden przygodny kolega. Idea „odtworzenia Avengers” zostaje szybko porzucona. A gościnne występy jednego z superbohaterów – Buckiego, to jedynie żart (zresztą całkiem udany).
Twórcy próbują opowiedzieć historię o polityce, koncentrują się na spokojnych dialogach. A walki choć może i nudne nie są znanymi nam już „walkami wszystkich ze wszystkimi”.
Jak im wyszło?
Czy powiedzieli coś o współczesnej (przyznajmy że na pewno nie nudnej) polityce?
Które z wymienionych powyżej wątków poruszyli, odmalowali, skomentowali?.
* * *
Lepszy jest żywy pies niż zdechły lew. (UBG)
4. Usłyszycie to pewnie w co drugiej recenzji, to i ja powtórzę – jakościowo nie wyszedł drugi „Czas Apokalipsy” ani „Złoto dla zuchwałych”. Ale jest to historia z początkiem, końcem, zwrotami akcji, wprowadzonymi i opisanymi bohaterami, bez nadmiernych wątków bocznych. I ja to doceniam.
Z wymienionych powyżej wątków zobaczyłem:
Geopolityczną wojnę na Pacyfiku. Oczy świata prędzej czy późnij obrócą się w stronę Cieśniny Tajwańskej. I o tego typu starcie zahacza film. Co ciekawe w geopolitycznej układance jest wymienionych wiele państw. Ale w ogóle nie występują w nich dwa (albo trzy) najważniejsze kraje, czyli nie ma Chin, nie ma Rosji. No i nie ma Iranu (jeżeli szukać tego trzeciego).
W rolę Chińczyków wcielają się Japończycy. Bardzo możliwe że to dla Amerykanów żadna różnica. Bo wszystko to takie same skośnookie „żółtki”. Ale jeżeli to świadomy (albo nawet podświadomy) zabieg – to trzeba przyznać, że zamiana Chińczyków na Japończyków może i upokarza tych pierwszych, ale stanowi pewnego rodzaju manifest szacunku dla przeciwnika. Bo Japończycy są pokazani jako Ci cywilizowani, co nie knują tak jak podstępni Amerykanie.
A kto zastępuje Rosjan i złego Putina? Moim zdaniem ewidentnie z filmu wnika że „proxy” Putinem jest prezydent Francji (czyli jednego z najmocniej rozkochanych w Rosji państw na świecie).
Drugim opisanym wątkiem jest Szturm na Kapitol. W ogóle to jest nawet trochę irytujące, że świat się gotuje. Na scenę wkracza malownicza Panama czy Genlandia – a okazuje się że znowuż cała kluczowa akcja dzieje się w promieniu kilku kilometrów od Białego Domu. Znowu burzą te same budynki. Strasznie nudne.
Ale w całym tym „szturmokapitolowym” wątku chodzi o coś innego. Wątek pojednania. Nie wynotowałem sobie kluczowych cytatów wypisanych na wysuwanych się z ust bohaterów wstęgach. Ale było tam coś „zgodzie narodowej”. Przykładowo Kapitan Ameryka – choć nie cierpi prezydenta (granego przez Harrisona Forda), choć ucierpiał wielokrotnie od jego knowań – to jednak wykazuje się otwartą postawą i przyjmuje propozycję współpracy z „człowiekiem, który zniszczył Avengersów”. A robi to w imię (jakżeby inaczej) dobra Ameryki. A i sam „zły prezydent” jest człowiekiem ewidentnie skłonnym do refleksji, zmiany postępowania, „podania się do dymisji”, naprawienia swoich błedów i tak dalej. Moim zdaniem Hollwoodczycy chcieli w Harrisonie Fordzie pokazać odrobinę Donalda Trumpa. I według mnie te „pojednawcze” sceny były tymi dokręconymi na samym końcu.
Inna rzecz, że ten „zły/dobry” prezydent grany przez Forda i nieco uosabiający Trumpa – zdradzić czy nie zdradzić… – kończy tam gdzie chciałby go widzieć każdy fascynat woke (i nie mam na myśli trumny).
Ze współczesnych wątków mieliśmy jeszcze wojnę o metale rzadkie – filmowcy twierdzą że Ameryka chętnie się podzieli z każdym – wyjątkowo naiwne nadzieje.
Na szczęście twórcy „Kapitana Ameryki” nie zapomnieli też o wątkach latynoskich. Kapitan Ameryka szturmuje meksykański klasztor w którym prowadzone są przepiękne hiszpańskojęzyczne konwersacje. I tutaj na scenę wkraczają i reminiscencje z wielkiego serialu „Breaking Bad” – aktor Giancarlo Esposito grający tamże diabolicznego Gusa Fringa. To dobry zakup do franczyzy MCU. Podobnie dobrym zakupem jest aktor Coenowski czyli Tim Blake Nelson ukryty pod maską wyrastającego z głowy zielonego mózgu.
Tak więc film skromny, ale zrobiony od początku do końca. Próbujący być filmem a nie wyrobem filmopodobnym (co zarzucał Scorsese).
Bardzo podoba mi się że w filmie są tylko dwa żarty. Jeden to wspomniana już wizyta Bucky’ego Barnesa. Drugi to to komentarz „Czerwony? Czy zielony już nie jest modny?”. Mała ilość poszła w lepszą jakość.
* * *
Na koniec tytuł „Nowy wspaniały świat”. Świetnie brzmiący, dający wiele nadziei. Ale jednak nie pasujący. Chyba za wiele nie zobaczyliśmy w tym filmie nowego wspaniałego świata.
A może inaczej.
Być może filmowcom chodziło o to żeby powiedzieć że ten Nowy wspaniały świat to nic innego jak dobrze nam znany Stary wspaniały świat.
Wit Salamończyk
* * *
Bądź z nami! Podłącz się do naszego nadajnika!
Formularz kontaktowy
Subscribe
Login
0 komentarzy
najstarszy
